Historia Zakonu Bernardynek w Polsce

Zakon Sióstr Bernardynek należy do wielkiej duchowej rodziny instytutów franciszkańskich. Jest pierwszym żeńskim, franciszkańskim zakonem kontemplacyjnym o polskim rodowodzie i jest jedynym w Polsce zakonem kontemplacyjnym zachowującym Regułę Trzeciego Zakonu Regularnego św. Franciszka.

Oficjalna nazwa zakonu: Mniszki III Zakonu Regularnego św. Franciszka z Asyżu zwane w Polsce Bernardynkami, skrót OSFB (Ordo Sancti Francisci, Bernardinae).
Ojciec duchowy Zakonu: Święty Franciszek Asyżu (1182 – 1226)
Strój zakonny: brązowy habit , przepasany białym sznurem z trzema węzłami, oznaczającymi trzy śluby zakonne: posłuszeństwo, ubóstwo i czystość, szkaplerzem na zewnątrz w tym samym kolorze; czarny welon przypięty na białym bindalu (toczku) osadzonym na głowie pokrytej białym kapturkiem; Koronka franciszkańska “Siedmiu radości NMP” zawieszona z lewej strony na sznurze.
Hasło: POKÓJ I DOBRO!
Święci Patronowie: Franciszek z Asyżu, Elżbieta Węgierska, Jan Kapistran

Święty Franciszek z Asyżu (1182-1226) jest Ojcem Zakonu (zakonodawcą) i mistrzem życia duchowego, jako twórca reguły tego życia. A pierwsza kanonizowana naśladowczyni Biedaczyny z Asyżu – św. Elżbieta Węgierska, która prowadziła życie głębokiej kontemplacji i pokuty, pełniąc zarazem z wielkim poświęceniem dzieła miłosierdzia,  jest patronką duchową Bernardynek. (KG 3)

     Początki Zakonu związane są z reformatorską działalnością w Polsce św. Jana Kapistrana (1453 r.), w wyniku której powstała zreformowana gałąź Braci Mniejszych – Bernardynów. (KG 1)  Pod wpływem sławnego kaznodziei z Capistrano, powstawały  również regularne kongregacje kobiet żyjące wspólnie modlitwą i pokutą, i które za podstawę swego życia przyjęły Regułę Trzeciego Zakonu Świeckich (od Pokuty), rozwiniętą i skodyfikowaną w późniejszych naszych Konstytucjach.  

Pierwszy formalny klasztor Sióstr Bernardynek powstał w 1459 r. w Krakowie, przy kościele św. Agnieszki. Datę jego erygowania, przyjmuje się umownie za datę powstania Zakonu Bernardynek.

Później powstające klasztory Zakonu pozostawały pod duchową opieką OO. Bernardynów, co w historii doprowadziło do ustalenia się popularnej nazwy Zakonu – „Siostry Bernardynki”. (KG 1)

Początkowo w powstających klasztorach składano tylko ślub czystości i posłuszeństwa i nie wszystkie konwenty były klauzurowe. Aż do XVIII w. utrwalał się charakter Zakonu jako franciszkańskiego, klauzurowego i kontemplacyjnego.  W 1772 r., przed rozbiorem Polski, istniały 23 formalne konwenty Bernardynek z liczbą 580 sióstr. Niektóre przetrwały do naszych czasów, większość zanikła na skutek niesprzyjających warunków czy też eksterminacyjnej polityki, głównie zaborców w okresie rozbiorów Polski.

Obecnie Zakon Sióstr Bernardynek posiada 9 klasztorów w miejscowościach: Brzeziny, Chęciny, Kraków, Łowicz, Łódź-Ruda, Święta Katarzyna, Warta, Wieluń
i Zakliczyn. Każdy z nich ma swoją bogatą i niepowtarzalną historię.

      Od 1959 r. klasztory powyższe tworzą Federację pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Każdy sfederowany klasztor zachowuje swoją autonomię i niezależność od innych klasztorów i swój własny charakter. Jednak podstawą życia każdej wspólnoty jest „Reguła i Życie Braci i Sióstr Trzeciego Zakonu Regularnego św. Franciszka z Asyżu” (R) i „Konstytucje Generalne Mniszek Trzeciego Zakonu Regularnego św. Franciszka z Asyżu zwanych w Polsce Bernardynkami” (KG) oraz Zwyczajnik Federacji Mniszek (Z).